ПАЛІТЫКА ПОЛЬСКІХ УЛАД ПА ВАЕННАЙ ПАДРЫХТО ЎЦЫ МОЛАДЗІ ЗАХОДНЯЙ БЕЛАРУСІ (1921–1939 гг.)

Анализируется такая малоизученная в отечественной историографии проблема, как военно-подготовительная работа польских властей в молодежной среде Западной Беларуси в межвоенный период. Характеризуются основные задачи и направления деятельности по привлечению общества к усилению обороноспособности польского государства, а также особенности проведения этой акции на территории западнобелорусского региона. Оценивается роль общественных и государственных структур, в первую очередь молодежных военизированных организаций, армии и системы образования в осуществлении военной подготовки (ВП) молодого поколения. Подчеркивается, что деятельность в данной сфере особенно активизировалась после установления в польском государстве «санационного» режима во главе с маршалом Ю. Пилсудским, который был инициатором создания строго централизованной системы акции ВП. Польские власти помимо непосредственно военного обучения подрастающего поколения ставили перед собой задачу и его гражданско-патриотического воспитания, которое в условиях Западной Беларуси носило ярко выраженный полонизаторский характер. Отдельно анализируются основные препятствия, мешавшие эффективной реализации военной подготовки молодежи западнобелорусского региона, – в первую очередь его социально- экономическая отсталость и враждебность значительной части местного населения по отношению к любым мероприятиям польских властей. Используются различные документальные и историографические источники.

1. Koc, A. Przysposobienie wojskowe poza ramami wojska / A. Koc // Wychowanie wojskowe. Praca zbiorowa. – War-szawa: Wojskowy instytut naukowo-wydawniczy, 1923. – S. 67–79.

2. Starzyński, R. Przysposobienie wojskowe narodu pod bronią / R. Starzyński // Bellona. – 1927. – T. XXV – S. 42–59.

3. Kęsik, J. Naród pod bronią. Społeczeństwo w programie polskiej polityki wojskowej 1918 – 1939 / J. Kęsik. – Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998. – 200 s.

4. Wojtycza, J. Studia i materiały z dziejów Przysposobienia Wojskowego w Polsce w latach 1918–1926 / J. Wojtycza. – Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2001. – 214 s.

5. Wywiał, P. Związek Strzelecki w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego Polski. Tradycja i wyzwania XXI wieku /P. Wywiał. – Łodź, 2009. – 175 s.

6. Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i Ministra Spraw Wojskowych w sprawie Organizacji Przysposobienia Wojskowego w Szkolach Średnich i Zawodowych // Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. – 1923. – № 1. – S. 2–5.

7. Kiliński, W. Wpływ Państwa na organizację i rozwój wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego / W. Kiliński // Zrąb. – 1931. – Т. 6 – 7. – S. 117 – 128.

8. Jabłonowski, M. Wychowanie fizyczne i przysposobienie wojskowe w opiniach Józefa Piłsudskiego 1926–1935 (wybrane zagadnienia) / M. Jabłonowski // Echa Przeszłości VI. – Olsztyn, 2005. – S. 107–118.

9. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 1927 r. w sprawie utworzenia Panstwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego // Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. – 1927. – № 3. – S. 82–85.

10. Zarządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Ministra Spraw Wojskowych z dnia 10 września 1937 r. w sprawie organizacji przysposobienia młodzieży szkolnej do oborony kraju // Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. – 1937. – № 12. – S. 439–441.

11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wojskowych z dnia 29 czerwca 1935 r. w sprawie ulg w wykonywaniu obowiązku służby wojskowej dla członków organizacji przysposobienia wojskowego // Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. – 1935. – № 54. – S. 912–917.

12. Kaszuba, E. Sistem propagandy państwowej II Rzeczypospolitej (1926–1939) / E. Kaszyba // Dzieje Najnowsze. –2003. – № 3. – S. 3–26.

13. Tymczasowy program przysposobienia wojskowego w szkolach średnich, zawodowych i seminarjach nauczycielskich // Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. – 1923. – № 1. – S. 7–9.

14. Szkoła Junaka. Podręcznik instruktora Przysposobienia Wojskowego. Służba. – Warzawa: Głowna Księgarnia Wojskowa, 1935. – 470 s.

15. Дзяржаўны архіў Брэсцкай вобласці (ДАБВ). – Ф. 67 сч. Воп. 2. Спр. 197.

16. Latawiec, C. Praca w Przysposobieniu Wojskowem u dołu / C. Latawiec // Przegląd piechoty. – 1933. – № 5. – S. 681 – 685.

17. Gimnazjum Ojców Jezuitów w Wilnie w latach 1922–1940 (monografia) / Red.: R. Cybulski, A. Houwalt, J. Jasienski. – Bydgoszcz, 1999. – 522 s.

18. Палескае ваяводскае ўпраўленне // ДАБВ. – Ф. 1. Воп. 2. Спр. 2402.

19. Камандаванне акругі корпуса № 9 // ДАБВ. – Ф. 67 сч. Воп. 2. Спр. 1052.

20. Lossowski, P. Społeczeństwo polskie a wojsko w okresie I wojny światowej i II Rzeczypospolitej / P. Lossowski // Dzieje Najnowsze. – 1983. – № 3. – S. 57–71.

21. Прадстаўніцтва ЦК КПЗБ // Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь (НАРБ). – Ф. 242 п. Воп. 1. Спр. 465.